Σχόλια επί του σχεδίου Υπουργικής Απόφασης “Απαιτήσεις φύτευσης σε φωτοβολταϊκούς σταθμούς”
Α. Ύψη φύτευσης
Σύμφωνα με το άρθρο 52 του ν.5069/2023, τα δένδρα που θα φυτευτούν θα πρέπει να έχουν ύψος μεγαλύτερο των εγκαταστάσεων του φωτοβολταϊκού σταθμού (φωτοβολταϊκά πλαίσια, αντιστροφείς).
Στην υπό διαβούλευση ΥΑ προτείνεται το ελάχιστο ύψος που θα πρέπει να έχουν στην πλήρη ανάπτυξη τους τα υψηλότερα είδη δένδρων και θάμνων που θα εγκατασταθούν προς το εξωτερικό του έργου να καθοριστεί ως εξής:
α) 10 m για έργο κατηγορίας Α,
β) 8 m για έργο κατηγορίας Β,
γ) 6 m για έργο επί εδάφους, απαλλασσόμενο από περιβαλλοντική αδειοδότηση.
Πρώτον, τα έργα που απαλλάσσονται από περιβαλλοντική αδειοδότηση, δεν εμπίπτουν στις πρόνοιες του άρθρου 52 του ν.5069/2023 και συνεπώς κακώς καθορίζεται ελάχιστο ύψος δένδρων, αλλά και ελάχιστο πλάτος πράσινης περιμετρικής ζώνης (άρθρο 2 της υπό διαβούλευσης ΥΑ) για την κατηγορία αυτή.
Σημειώνουμε επίσης ότι το σύνηθες ύψος των φωτοβολταϊκών εγκαταστάσεων δεν ξεπερνά τα 3-4 μέτρα καθώς επίσης και ότι, προς αποφυγή σκιάσεων (και άρα μείωσης της παραγωγής ενέργειας), κάθε εμπόδιο στην προσπίπτουσα ηλιακή ακτινοβολία θα πρέπει να βρίσκεται σε απόσταση τουλάχιστον διπλάσια του ύψους του από τα φωτοβολταϊκά πλαίσια. Προτείνοντας, για παράδειγμα, ελάχιστο ύψος δένδρων 10 m, θα πρέπει τα φωτοβολταϊκά πλαίσια να βρίσκονται κατ’ ελάχιστον σε απόσταση 20 m από τα δένδρα αυτά.
Δεδομένου ότι η φύτευση είναι περιμετρική (συν την ανάγκη για επιπλέον ελεύθερο χώρο για φυτεύσεις εντός του πολυγώνου του σταθμού για ορισμένες κατηγορίες), η τήρηση των παραπάνω μεγεθών σημαίνει ότι για την ίδια εγκατεστημένη ισχύ θα απαιτηθεί 10%-35% επιπλέον γήπεδο εγκατάστασης σε σχέση με τη συνήθη έως τώρα πρακτική. Πέραν του επιπλέον κόστους για την ενοικίαση αυτής της γης για 20-25 έτη (αν και εφόσον είναι διαθέσιμη στη συγκεκριμένη περιοχή), δημιουργείται ένα επιπλέον θέμα για τα αδειοδοτημένα έργα που δεν θα έχουν υποβάλει μέχρι την έκδοση της ΥΑ πλήρες αίτημα για έκδοση άδειας εγκατάστασης. Αυτό σημαίνει ότι τα έργα αυτά θα πρέπει να τροποποιήσουν όλες τις προγενέστερες άδειες, αφού το επιλεγέν γήπεδο είχε διαστασιολογηθεί σε προγενέστερο χρόνο και στην πλειονότητα των περιπτώσεων δεν θα επαρκεί.
Πρόταση:
Το ελάχιστο ύψος που θα πρέπει να έχουν στην πλήρη ανάπτυξη τους τα υψηλότερα είδη δένδρων και θάμνων που θα εγκατασταθούν προς το εξωτερικό του έργου να ισούται με το μέγιστο ύψος των εγκαταστάσεων του φωτοβολταϊκού σταθμού.
Β. Κυρώσεις
Σύμφωνα με την υπό διαβούλευση ΥΑ, παραβάσεις των οποίων η έκταση είναι μεγαλύτερη του 40% της ελάχιστης προς φύτευση έκτασης κατατάσσονται στην κατηγορία μέτριας σοβαρότητας του άρθρου 30 του ν. 1650/1986, όπως ισχύει. Παραβάσεις μικρότερης έκτασης κατατάσσονται στην κατηγορία χαμηλής σοβαρότητας. Περιπτώσεις πλήρους αθέτησης της υποχρέωσης φύτευσης, με μηδενική εκτέλεση των αντίστοιχων εργασιών και προπαρασκευαστικών παρεμβάσεων κατατάσσονται στην κατηγορία σημαντικής σοβαρότητας του άρθρου 30 του ν. 1650/1986, όπως ισχύει.
Τι λέει όμως το άρθρο 30 του ν. 1650/1986;
α) για τις παραβάσεις χαμηλής σοβαρότητας, το πρόστιμο δεν υπερβαίνει το 0,5% επί των ετήσιων ακαθάριστων εσόδων του φορέα του έργου ή της δραστηριότητας και κυμαίνεται από πεντακόσια (500) ευρώ κατ΄ ελάχιστον έως και πενήντα χιλιάδες (50.000) ευρώ κατά μέγιστο,
β) για τις παραβάσεις μέτριας σοβαρότητας, το πρόστιμο δεν υπερβαίνει το 1,5% επί των ετήσιων ακαθάριστων εσόδων του φορέα του έργου ή της δραστηριότητας και κυμαίνεται από δέκα χιλιάδες (10.000) ευρώ κατ΄ ελάχιστον έως και διακόσιες χιλιάδες (200.000) ευρώ κατά μέγιστο,
γ) για τις παραβάσεις σημαντικής σοβαρότητας, το πρόστιμο δεν υπερβαίνει το 6% επί των ετήσιων ακαθάριστων εσόδων του φορέα του έργου ή της δραστηριότητας και κυμαίνεται από σαράντα χιλιάδες (40.000) ευρώ κατ’ ελάχιστον έως και οκτακόσιες χιλιάδες (800.000) ευρώ κατά μέγιστο.
Η ρύθμιση αυτή έχει σημαντικά προβλήματα όταν εφαρμοστεί στην περίπτωση των φωτοβολταϊκών. Ας δούμε ένα παράδειγμα.
Ας θεωρήσουμε ένα φωτοβολταϊκό σταθμό ισχύος 2 MWp με ετήσια ακαθάριστα έσοδα 160.000 €. Για παράβαση μέτριας σοβαρότητας, το πρόστιμο δεν πρέπει να υπερβαίνει το 1,5% επί των ετήσιων ακαθάριστων εσόδων, δηλαδή τα 2.400 €. Το άρθρο 30 όμως καθορίζει ως ελάχιστο πρόστιμο τα 10.000 €. Για παράβαση σημαντικής σοβαρότητας, το πρόστιμο δεν πρέπει να υπερβαίνει το 6% επί των ετήσιων ακαθάριστων εσόδων, δηλαδή τα 9.600 €. Το άρθρο 30 όμως καθορίζει ως ελάχιστο πρόστιμο τα 40.000 €.
Πρόταση:
Οι παρ. 3 και 4 του άρθρου 8 της υπό διαβούλευσης ΥΑ να επαναδιατυπωθούν ως εξής:
- Παραβάσεις των οποίων η έκταση είναι μικρότερη του 40% της ελάχιστης προς φύτευση έκτασης, όπως αυτή προκύπτει από τις διατάξεις του άρθρου 2 της παρούσας, κατατάσσονται στην κατηγορία χαμηλής σοβαρότητας. Για τις παραβάσεις χαμηλής σοβαρότητας, το πρόστιμο δεν υπερβαίνει το 0,5% επί των ετήσιων ακαθάριστων εσόδων του φωτοβολταϊκού σταθμού. Παραβάσεις των οποίων η έκταση είναι μεγαλύτερη του 40% της ελάχιστης προς φύτευση έκτασης, όπως αυτή προκύπτει από τις διατάξεις του άρθρου 2 της παρούσας κατατάσσονται στην κατηγορία μέτριας σοβαρότητας. Για τις παραβάσεις μέτριας σοβαρότητας, το πρόστιμο δεν υπερβαίνει το 1,5% επί των ετήσιων ακαθάριστων εσόδων του φωτοβολταϊκού σταθμού.
- Περιπτώσεις πλήρους αθέτησης της υποχρέωσης φύτευσης, με μηδενική εκτέλεση των αντίστοιχων εργασιών και προπαρασκευαστικών παρεμβάσεων κατατάσσονται στην κατηγορία σημαντικής σοβαρότητας. Για τις παραβάσεις σημαντικής σοβαρότητας, το πρόστιμο δεν υπερβαίνει το 6% επί των ετήσιων ακαθάριστων εσόδων του φωτοβολταϊκού σταθμού.
Γ. Παράλειψη του σχεδίου ΥΑ
Σύμφωνα με το άρθρο 52 του ν.5069/2023, στην υπό διαβούλευση ΥΑ θα πρέπει να περιλαμβάνεται η παροχή κινήτρων για σταθμούς που προβαίνουν στη σχετική φύτευση υποχρεωτικά σύμφωνα με το παρόν ή κατόπιν δικής τους βούλησης. Τέτοια πρόβλεψη για παροχή κινήτρων δεν υπάρχει στην υπό διαβούλευση ΥΑ.
Ο ν.5069/2023 κάνει λόγο για φύτευση ύψους μεγαλύτερου των εγκαταστάσεων του φωτοβολταϊκού σταθμού. Αυτό σημαίνει τη φύτευση δένδρων ύψους μεγαλύτερου των τριών (3) μέτρων. Δένδρα αυτής της κατηγορίας όμως έχουν υψηλό κόστος κτήσης (οι τρέχουσες τιμές δένδρων Κατηγοριών Δ5-Δ8 κυμαίνονται από 45 € έως 170 € ανά δένδρο). Δεδομένου ότι οι σταθμοί βρίσκονται στις περισσότερες περιπτώσεις σε απομακρυσμένες περιοχές, απαιτούνται επιπλέον έξοδα για τη μεταφορά και φύτευση. Ανάλογα με το μέγεθος του σταθμού, το κόστος της δενδροφύτευσης μπορεί να επιβαρύνει το συνολικό επενδυτικό κόστος έως και 0,5% για σταθμούς πολύ μεγάλης κλίμακας (άνω των 50 MW) και έως 5% περίπου για μικρούς σταθμούς (της τάξης του 1 MW).
Μεγάλο πρόβλημα αποτελεί επίσης το πότισμα των δένδρων αυτών. Ένα δένδρο αυτού του ύψους απαιτεί συχνό πότισμα κυρίως κατά την πρώτη διετία από τη μεταφύτευσή του. Η συντριπτική πλειονότητα των σταθμών δεν διαθέτει πρόσβαση σε νερό. Απαιτείται δηλαδή η μεταφορά του με υδροφόρες και μάλιστα με πολύ μεγάλη συχνότητα (ιδανικά ανά εβδομάδα). Αυτό επιβαρύνει το ετήσιο λειτουργικό κόστος ενός σταθμού μικρής κλίμακας κατά 8%-10% περίπου.
Τα παραπάνω επηρεάζουν το σταθμισμένο κόστος παραγωγής των σταθμών (αύξηση έως και 0,7% για πολύ μεγάλους σταθμούς και έως 6% περίπου για μικρούς σταθμούς ισχύος της τάξης του 1 MW) και αυτό θεωρώντας ότι τα δένδρα θα επιβιώσουν στο σύνολό τους και δεν θα χρειαστεί επαναφύτευση, κάτι που δυστυχώς δεν επιβεβαιώνεται από πραγματικές εφαρμογές. Η εμπειρία της Ισπανίας η οποία προσπάθησε να εφαρμόσει αντίστοιχα μέτρα, ήδη από το 2010, είναι χαρακτηριστική. Έρευνες έδειξαν ότι η βιωσιμότητα γηγενών μεσογειακών ειδών σε περιφράξεις φωτοβολταϊκών στην Ισπανία κυμαίνεται από 10%-90% ανάλογα με το είδος και τις συνθήκες της περιοχής.
Δ. Ένα επιπλέον σχόλιο
Το άρθρο 30 του ν.1650/1986 για την επιβολή κυρώσεων και προστίμων αφορά σε περιπτώσεις δραστηριοτήτων που προκαλούν οποιαδήποτε ρύπανση ή άλλη υποβάθμιση του περιβάλλοντος. Το να κατατάσσει κανείς τα φωτοβολταϊκά (την καθαρότερη τεχνολογία ηλεκτροπαραγωγής που γνωρίζει ο άνθρωπος) σε αυτή την κατηγορία, είναι, αν μη τι άλλο, άστοχο.
Μιας και η εν λόγω ΥΑ αφορά φυτεύσεις, αξίζει να δούμε και κάποια ενδιαφέροντα στοιχεία για το περιβαλλοντικό όφελος. Κάθε μεγαβάτ φωτοβολταϊκών παράγει κατά μέσο όρο 1.500 MWh ετησίως, αποτρέποντας (με βάση το σημερινό ενεργειακό μείγμα) την έκλυση περίπου 950 τόνων CO2 από ρυπογόνες μονάδες ορυκτών καυσίμων. Το περιβαλλοντικό όφελος ισοδυναμεί με αυτό που θα είχαμε αν φυτεύαμε 24.550 κωνοφόρα ή αντίστοιχα 15.000 φυλλοβόλα δέντρα εντός του αστικού ιστού και τα αφήναμε να μεγαλώσουν για μια δεκαετία.
